Geçmişten Gelen Lezzet Ayva Murabbası

Nihayet yapılış sırası, çok özel bir lezzet olan murabbaya geldi.

“Tükenmez” , “boza“, “kifaye“nin, çekimleri yapıldı, montajları sıra bekliyor. Eskiye ait bu içeceklerimizin gençlerimizle de buluşması gerekliliğine inanıyorum. Lezzeti anlatılmaz, ancak yapılarak denediğinizde hak vereceksiniz bana ve sonrasında sizde yapalım diyeceğinizden eminim.
Sizlerin de muhakkak ki özel tarifleriniz vardır, lütfen bu bilgilerinizi paylaşın, yazın ki değerlensin, yapılır olsun denenir olsun, kültürümüz devam edebilsin. Günümüzdeki yapay tatlara evlatlarımızı mahkum etmeyelim.

Hani ilkokulda iken defterin yazma bölümünün solunda kırmızı çizgi olurdu, olmayan defterlerimize de, çantamızın en ön gözünde taşıdığımız cetveli kullanarak kırmızı kalemlerimizle kendimiz çizerdik.
Ben, annanemin yemeklerle ilgili anlattıklarını yazarken,  kendiliğinden kırmızı çizgisi olan defterimde bile dengeyi kurmaya özen gösterirdim. Bu sayfada yazdıklarım bir gün bana çok lazım olacak dediğim zaman ise annanem gülerdi ve sabırla bana anlatmaya devam ederdi.”Şimdi yaz bakalım büyüyünce ,yoruldum der yapmazsın…” diyerek gülerdi

Rahmetli annanem pirinç pılavını çok lezzetli pişirirdi, özel bakırdan pilav tenceresi vardı, sadece pilav için kullanırdı. Tencerenin ismi “kulaklı” idi.
“– Daha neler pişirirdi senin annanen” derdim sıkılırdı,
“– Yeter artık sıkıldım bir kahve içeyim”
derdi rahmetli. Kahveyi çok severdi annanem Anakız hanım.

Ben de bu sırada genellikle bahçeye çıkar kuyudan tulumba ile su çekerek çiçekleri sulardım. Kimi zaman ise annanemin bahçesindeki nane, maydanoz, soğan ve terenin sulamasını yapardım.Tere çok sulanmalı gerekir yoksa acı olur tereyi yiyemezsiniz derdi.Şimdi yazlık bahçemde tere yetiştirir ve bol bol su veririm hep annanemi hatırlarım, gülerim.

Ayva reçeli, ayva marmeladı, ayva tatlısı yapılırdı  çeşit olsun masada bulunsun diye. Özellikle vişne reçeli ile “vişne paparası ” için çok yapılırdı, babamın  sevdiği bir lezzetti bu.

“Bardak erik” diye bir erik vardı annanemim bağımda yetişirdi bu eriğin kabuklarını soyarak reçeli yapılırdı ve cam gibi berrak özel bir rengi olurdu. Bu reçeli dayımın hanımı Melek yengem tam kıvamında yapardı. Bu konuda usta idi rahmetli yengem. Şimdilerde hiç piyasada satılmayan mürdüm eriği şeklinde , rengi ise anjelik eriğine benzeyen  bu erik ağaçlarının olduğu bağ, mal paylaşımında satılmış. Şimdi ağaçların yerinde evler yapılmış, hepsi yok olup gitmişler.

Ayva murabbası dedik nerelere uzandım, neleri hatırladım ben.
Murabbayı daha çok bağ, bahçesinde meyvesi olan, ve bilenler yapardı, daha çok anlatılırdı,”murabba yapacak kadar zengin değiliz veya bağda ,bahçede ayva, elma olmadı bu sene” derlerdi büyükler.

Bu kültürün devamını, evlendikten sonra eşimin memleketi Tosya/Yenidoğan köyü ve çevresinde daha yaygın olarak ama başka isimlerle(Pelverde) yapıldığını gördüm. Bölgede araştırmalar yapıp,  uygulamalar yaparak izledim. Kendimiz için de kışlık hazırlıkları senelerdir yaparız. Tosya ve Kastamonu eğşileri ile meşhurdur. Elma, üzüm, erik meyve bahçeleri ile ünlüdür. Ormandan toplanan yaban elma, armut, erik,kızılcık, gibi doğal meyvelerden eğşiler yapılır halk severek tüketir bu lezzetleri.Bolu ve civarında yaygın olarak yapılırmış.

Rahmetli kayın pederim de çok meraklı bir insanmış. Bahçemizde 4 evladı için her türlü ağaçtan ekmiş.her ağaç çeşidinden ekilmiş ve bol bol meyve ve üzüm bağımızdan da üzümler yetişiyor. Nur içinde yatsınlar büyüklerimiz, onların sayesinde bol bol ürünler alıyoruz rahat bir yaşam sürmemizde katkıları çoktur.
Bu yörelerde kadının işi zor. Pirinç tarlasında işleri bitmiyor. Ev işi ahırdaki hayvanların bakımı derken ağaçlardaki meyveleri toplamak ve ayrı ayrı reçel yapmak yerine “pelverde” denilen koyu marmelat veya bizim “murabba” olarak bildiğimiz ayva, elma karışımını doğrayarak büyük kazanlarda bir defada toptan kaynatıyorlar.  Kış için kaynatılan bu karışım,  bazen “ilistir“den (kevgir-süzgeç-elek) geçirilerek, bazen ise “telis” adı verilen çuvallar içinde süzülerek baskıya konur. Meyvelerin suları süzülüp ertesi gün bu suları bakır kazanlarda ve odun ateşinde koyulaşana kadar kaynatıyorlar .Şeker hastaları için özellikle içine hiç seker eklenmez. Kimileri içine çok az şeker ilave eder, kimisi ekşi istemiyorsa şeker oranını arttırır.

Ancak çoğu zaman şeker katmaya hiç gerek olmuyor. Murabbadan yapılan öksürüğe iyi gelen palizenin yapılışını izlemek isterseniz tıklayın.

Murabba, kış günleri yemeklerin yanında, su ile karıştırılıp şurup olarak veya sabah kahvaltısında ekmeğe sürülerek tüketiliyor. Ramazanda ise sofranın olmazsa olmazlarındandır. Kış öncesinde hazırlanan meyve ekşileri sevilerek tüketilir. Bu karışımlar bir sonraki sene de bozulmadan dayanır. Bu meyve özü sıcak su ile ezilerek soğuk günlerde vitamin için çay niyetine içilir.

Meyve murabbasından palize

Boğaz şişmelerinde,  öksürüklerde ise “meyve palizesi” yapılır . Nişasta ile boca edilip salep kıvamında hazırlanan ayva murabbasından palizenin üzerine dövülmüş karanfil, tarçın, zencefil serpilerek içilir. İçen kişi kısa sürede şifa bulur ve iyileşir.

Bu tip saklama şekli başka bölgelerde de yapılıyor elbette. Belki isim olarak farklılıklar gösterir, ancak temelde aynıdır. Şimdilerde pek çok bölge, kimi yemeğe sahip çıkarak benim-senin yemeğin tartışmasına giriyor. Oysa ki hepimiz bu vatanda yaşıyoruz ve Türk kültürü ile yoğrulmuşuz. Doğru bir tanedir ve bu doğru da hepimizindir.